Στη μνήμη του Κυριαζή Παπούλια του Κυριαζή
Στα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1960, η αγροτική κοινωνία της Ζαγοράς βίωνε μια κομβική μεταστροφή. Η παραγωγή μήλων πλέον υπερτερούσε συγκριτικά με τη παραγωγή πατάτας, η οποία είχε αρχίσει να εγκαταλείπεται ως εμπορική καλλιέργεια και να περιορίζεται κυρίως σε ποσότητες κάλυψης διατροφικών αναγκών των νοικοκυριών. Η νέα ποικιλία μήλων «starking delicious», «ντελίσια», σύμφωνα με τη τοπική ντοπιολαλιά, είχε προσαρμοστεί στο τοπικό μικροκλίμα και η εμπορική της υπεραξία ήταν ήδη αναγνωρισμένη. Ωστόσο, παράλληλα με τα μήλα, άλλα προϊόντα όπως τα φουντούκια βρίσκονταν σε φάση ακμής, με τους ντόπιους να διαπιστώνουν ότι «το φουντούκι είναι λίρα».
Ο Συνεταιρισμός Πωλήσεως Γεωργικών Προϊόντων Ζαγοράς, όπως ονομαζόταν τότε ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς Πηλίου, πασίγνωστος σήμερα από το εμπορικό σήμα ZAGORIN, παρότι λειτουργούσε αδιάλειπτα από το 1916, ήταν σε φάση ανασύστασης και αναδιοργάνωσης, έπειτα από μια δεκαετία που οι δραστηριότητές του είχαν περιοριστεί κυρίως στη πώληση γεωργικών εφοδίων, συνέπεια οικονομικών δυσχερειών. Το 1962 ανέλαβε σύμβαση διανομής συντάξεων του ΟΓΑ, σε συνεργασία με την Αγροτική Τράπεζα. Το 1963 ξεκίνησε διαδικασίες για επαναφορά δραστηριότητας εμπορίας αγροτικών προϊόντων κυρίως με πατάτες και κάστανα, που δεν απαιτούσαν ιδιαίτερες διαδικασίες συντήρησης. Toν Σεπτέμβριο του επόμενου έτους μια δυναμική ομάδα 50 παραγωγών, δραστηριοποιείται στον Συνεταιρισμό με σκοπό την από κοινού εμπορία των μήλων τους με ότι συνεπάγεται η ενέργεια αυτή, όπως για παράδειγμα τη μίσθωση ψυκτικής μονάδας. Η ομάδα αυτή στο επίπεδο οργάνωσης της εμπορίας μήλων, «χτίζει γερά θεμέλια» που σε μεγάλο βαθμό διατηρούνται μέχρι και σήμερα.
Μέσα σε μια τριετία από το 1965 μέχρι το 1968 ανοίγει κατάστημα στη Λαχαναγορά της Αθήνας, αγοράζεται το πρώτο ιδιόκτητο φορτηγό αυτοκίνητο, προωθείται σε ικανοποιητικό επίπεδο το πολύχρονο αίτημα κατασκευής ψυκτικής μονάδας του Συνεταιρισμού για προϊόντα όπως τα μήλα, ενώ προσλαμβάνονται νέοι Ζαγοριανοί, απόφοιτοι Γυμνασίου, ως υπάλληλοι, γεγονός που συνεπάγεται ενισχυμένο επίπεδο μόρφωσης για τα δεδομένα της εποχής. Ωστόσο η πορεία ανάκαμψης που καταγράφεται ιδίως από τα έτη 1963 – 1968 αμαυρώνεται από τις πολιτικές εξελίξεις. Η Δικτατορία παύει με απόφασή της τα εκλεγμένα όργανα του Συνεταιρισμού, λίγους μήνες πριν τις εκλογές για ανάδειξη νέου διοικητικού και εποπτικού συμβουλίου και διορίζει νέο Δ.Σ. και Ε.Σ. που προφανώς αποτελούνταν από μέλη του Συνεταιρισμού, αλλά θεωρούνταν φιλικότερα προς το καθεστώς. Παρά το γεγονός ότι η πορεία ανάκαμψης συνεχίστηκε κανονικά για την Οργάνωση, μάλιστα το 1971 εγκαινιάστηκε ο πρώτος πυρήνας ιδιόκτητων ψυγείων στο σημείο που και σήμερα βρίσκονται οι ψυκτικές εγκαταστάσεις του Συνεταιρισμού, κάποιοι από τους πρωταγωνιστές της περιόδου 1965-1968 δεν επανήλθαν ποτέ ή επανήλθαν πολλά χρόνια μετά με θεσμικό ρόλο στην Οργάνωση. Ένας από αυτούς που δεν επανήλθαν ποτέ ήταν ο εμβληματικός για την περίοδο 1965-1968 Πρόεδρος του Δ.Σ. Χρήστος Λεωνίδας ή Γαλατσάνος όπως ήταν το παρατσούκλι του στη Ζαγορά.
Ένας άνθρωπος που επίσης η περίπτωσή του συμβολίζει τους μετασχηματισμούς και της «ανώμαλες» κοινωνικοπολιτικές μεταβολές της εποχής εκείνης αλλά και τις μεταγενέστερες της μεταπολίτευσης είναι ο Κυριαζής Παπούλιας του Κυριαζή. Τον συνάντησε εξουσιοδοτημένη αντιπροσωπεία του Συνεταιρισμού στις 26.05.2016, και έλαβε μία από τις πρώτες συνεντεύξεις από ένα συνολικό κύκλο περίπου 70, με αφορμή τις επετειακές δράσεις για τα 100 χρόνια διαρκούς λειτουργίας, καταγράφοντας προφορική ιστορία για τον Συνεταιρισμό και «φωτίζοντας» μια ολόκληρη περίοδο. Τα παρακάτω αποσπάσματα είναι χαρακτηριστικά για τα δεδομένα της εποχής και υποδειγματικά για τις επόμενες γενιές.
«Γεννήθηκα στη Ζαγορά το 1937. Ο Συνεταιρισμός πριν από τα κόκκινα μήλα – τα ντελίσια, εμπορευόταν μήλα, ρενέδες και φιρίκια, και κάστανα – αυτά θυμάμαι πως είχαμε κι εμείς, όταν ήμουν μικρός. Αφού τελείωσα το γυμνάσιο, έφυγα για τον Βόλο, γιατί στο χωριό δεν υπήρχαν δουλειές, και από κει εντελώς μόνος μου πήγα στο Άαχεν στη Γερμανία. Εκεί οι φοιτητές με βοήθησαν πολύ, μου βρήκαν δουλειά κάπου κοντά, στο Χάϊνσμπεργκ, και σπίτι. Η κατάσταση εκείνη την εποχή ήταν τέτοια, ώστε με προσέλαβαν αμέσως. Δεν είχα σπουδάσει κάτι, είχα μόνο το απολυτήριο του Γυμνασίου και ήξερα λίγα γερμανικά. Για να πάω στη Γερμανία, δανείστηκα χρήματα από τον αδερφό μου που είχε μαζέψει όταν παντρεύτηκε, ενώ φρόντισα να τα επιστρέψω, μόλις τακτοποιήθηκα. Στη Γερμανία έμεινα 4,5 χρόνια και γύρισα το 1966 , γιατί προσλήφθηκα στον Συνεταιρισμό Ζαγοράς, μετά από αίτηση που είχα κάνει».
Ο Κυριαζής Παπούλιας μαζί με τον τότε Διευθυντή, τον τότε Διαχειριστή του νεοσύστατου Πρατηρίου Αθηνών, έναν οδηγό και έναν αποθηκάριο, αποτελούν τον πρώτο πυρήνα υπαλλήλων του αναδιοργανωμένου Συνεταιρισμού, που σταδιακά διευρύνεται. Ήταν ο μοναδικός υπάλληλος γραφείου. Το 1968, οι αποφάσεις του καθεστώτος για παύση της διοίκησης η οποία κατά κύριο λόγο ανήκε στις τάξεις της ευρύτερης αριστεράς, συμπαρασύρει και τους υπαλλήλους, Αλκιβιάδη Γεωργούδη και Κυριαζή Παπούλια, οι οποίοι απολύονται.
«Όταν τότε έμεινα χωρίς δουλειά, κανένας δε με ρώτησε πού θα πάω και τι θα κάνω, ούτε οι δεξιοί συνέταιροι, αλλά ούτε και οι κομμουνιστές, εξαφανίστηκαν όλοι. Εγώ με έναν οδηγό του Συνεταιρισμού πήρα ένα φορτηγό, χωρίς να πούμε σε κανέναν τίποτα και ήρθα στον Βόλο. Το σπίτι στο οποίο έμεινα το είχα φτιάξει, πριν φύγω από τη Γερμανία και το είχα σχεδόν τελειωμένο», λέει ο ίδιος σχεδόν 50 χρόνια μετά. Στην περίοδο της Επταετίας (1967-1974), αν και εγώ απομακρύνθηκα από τον Συνεταιρισμό, γνώριζα όμως καλά ότι δεν υπήρξαν επεμβάσεις στον τρόπο λειτουργίας του. Αφού έδιωξαν εμάς, έβαλαν τον πρόεδρο που ήθελαν, αλλά τον άφησαν να κάνει τη δουλειά του,… γι’ αυτό στάθηκε ο Συνεταιρισμός στη συγκεκριμένη περίοδο»
Μερικά χρόνια μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας, ενώ παράλληλα ήδη δραστηριοποιείται σε διάφορες επαγγελματικές επιλογές και εν τέλει δημιουργεί ιδιόκτητη επιχείρηση αποκατάστασης κρυστάλλων αυτοκινήτων στον Βόλο (παρμπρίζ), αναζητά ακόμα την ηθική κυρίως δικαίωση για την εκδίωξή του το 1968. Έτσι, αφού κανείς δεν έχει φροντίσει για το ζήτημα, σε αντίθεση με Συνεταιρισμούς ανά την Ελλάδα που αντιμετώπισαν παρόμοιες περιπτώσεις, στέλνει επιστολή απευθείας στον τότε Υπουργό Εσωτερικών Άκη Τσοχατζόπουλο και ζητά τη παρέμβασή του, ώστε να εφαρμοστεί η πρακτική που ακολουθούνταν γενικότερα ως προς την αποκατάσταση εκδιωχθέντων από τη Δικτατορία.
«Πάνω στη βδομάδα ήρθε στη δουλειά μου ο Διονύσης Βαλασσάς, ο πρόεδρος, και μου είπε: « Έχουμε εντολή από το Υπουργείο να σε προσλάβουμε. Θέλεις να μείνεις στον Βόλο, να ανέβεις στη Ζαγορά ή να πας στη Θεσσαλονίκη;». Εγώ του απάντησα πως φυσικά και θέλω να μείνω στον Βόλο, γιατί εν τω μεταξύ είχα κάνει και δική μου επιχείρηση. Έπειτα, μου είπε πως, για να μείνω στον Βόλο, πρέπει να ανοίξω πρατήριο του Συνεταιρισμού στη λαχαναγορά του Βόλου. Έτσι κι έγινε. Αυτή η κίνηση τελικά ήταν επιζήμια και για μένα και γι’ αυτούς, για να πούμε και την αλήθεια, γιατί δεν απέδωσε σε βάθος χρόνου. Ο Διονύσης Βαλασσάς ωστόσο ως πρόεδρος ήταν εξαιρετικός. Θεωρώ πως ο Βαλασσάς και ο Γαλατσάνος ήταν οι καλύτεροι πρόεδροι που πέρασαν από τον Συνεταιρισμό. Αγράμματοι και οι δυο, είχαν όμως μεράκι και ζήλο, καθώς και ενδιαφέρον για το καλό του χωριού».
Το Πρατήριο στη Λαχαναγορά του Βόλου έκλεισε με τη συνταξιοδότηση του Κυριαζή Παπούλια, περίπου 10 χρόνια μετά, δεδομένου ότι πλέον είχε πια αλλάξει και η μορφή οργάνωσης των επαρχιακών αγορών φρούτων – λαχανικών. «Το πρατήριο που άνοιξα στον Βόλο αρχικά ήταν στην οδό Ρήγα Φεραίου κι αργότερα μεταφερθήκαμε εκεί που σήμερα βρίσκεται το αστικό Κ.Τ.Ε.Λ. Βόλου. Όλα τα μαγαζιά ήταν παράγκες, με τσίγκους … Μάλιστα, για ένα διάστημα μεταφερθήκαμε στην καινούρια αγορά. Από τη Ζαγορά πουλούσαμε στο πρατήριο μήλα, κόκκινα-ντελίσια και ρενέδες, καθώς και πολλά ακτινίδια, που τότε είχαν ανεβασμένη τιμή, και, εκτός Ζαγοράς, ροδάκινα, κάποια πρώιμα και κυρίως λεμονάτα από τον Άγιο Βλάσιο, τα Λεχώνια και από τη γύρω περιοχή…»
Ο Κυριαζής Παπούλιας, έχοντας το 2016 μια εμπειρία 80 χρόνων ζωής, κατά τη συνέντευξή του άφησε συμβουλές και παρακαταθήκες ιδιαίτερης βαρύτητας δεδομένων των επαγγελματικών εμπειριών αλλά και του προσωπικού βιώματός του, αποτέλεσμα στείρων πολιτικών αντιπαραθέσεων. Σε ερώτηση αναφορικά με τα αίτια που οδήγησαν τον Συνεταιρισμό να επιτύχει μια σπάνια, για τα ελληνικά δεδομένα, πορεία στον χρόνο, ανέφερε χαρακτηριστικά:
«Πιστεύω ότι ο Συνεταιρισμός κρατήθηκε όλα αυτά τα χρόνια, χάρη στην κοινή προσπάθεια όλων των συνεταίρων, αριστερών και δεξιών. Δεν μπορώ να πω ότι οι αριστεροί ή οι δεξιοί στήριξαν περισσότερο το όλο εγχείρημα, αντίθετα συνεργάζονταν όλοι μαζί, έλεγαν τη γνώμη τους και, όταν διαφωνούσαν ή αντιδρούσαν σε κάτι, δεν το έκαναν με κομματικά κριτήρια, αλλά επειδή υποστήριζαν το σωστό και το καλό για όλους».
Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης αφού εξέφρασε την αγωνία του, σχετικά με το μέλλον της νέας γενιάς των συγχωριανών του, συμβούλευε: «Θα έλεγα στον νέο αγρότη να μη φύγει από τη Ζαγορά, να μην αφήσει την περιουσία του, τα κτήματά του, να μην έρθει στην πόλη να γίνει υπάλληλος για 300 ευρώ, αλλά να μείνει να παλέψει στον τόπο του. Αφού ολοκληρώσει τη βασική εκπαίδευση και αποφασίσει συνειδητά ότι θα ασχοληθεί με την καλλιέργεια, χρειάζεται να δουλέψει και να οργανωθεί, να καλλιεργήσει τα χωράφια του, να εφοδιαστεί με όλα τα σύγχρονα μηχανικά μέσα, που στην εποχή μου δεν υπήρχαν, και να αναπτύξει τις γνώσεις του για την καλλιέργεια γενικότερα. Μπορεί ο νέος αγρότης να έχει καλές οικονομικές απολαβές, αρκεί να ασχοληθεί ο ίδιος με ζήλο και όρεξη. Μόνο έτσι θα είναι αφεντικό και στο κτήμα και στο σπίτι του»!
Κατέληξε εναποθέτοντας μια ισχυρή διαπίστωση: «Ο Συνεταιρισμός για μένα είναι ιδεολογία. Η επιτυχία του στο μέλλον δεν είναι απλή υπόθεση. Για να πάει μπροστά, χρειάζεται νέους ανθρώπους, με ζήλο, όρεξη για δημιουργία, αλλά και πρόγραμμα και οργάνωση. Οι ίδιοι οι Ζαγοριανοί πρέπει να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για ένα καλύτερο μέλλον για τον τόπο»!
Η παρούσα δημοσίευση έγινε εις μνήμην του Κυριαζή Παπούλια του Κυριαζή που «έφυγε από κοντά μας» δύο μήνες πριν, στις 27.07.2020 και αποτελεί έκφραση δημόσιων συλλυπητηρίων στην οικογένειά του, σύμφωνα με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του Συνεταιρισμού. Ολόκληρη σχεδόν η συνέντευξη περιλαμβάνεται στην έκδοση «ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΖΑΓΟΡΑΣ ΠΗΛΙΟΥ 1916-2016, Ένας αιώνας Συνεταιριστικής Παράδοσης και Αγώνα» ενώ το πλήρες υλικό σε πρωτότυπη μορφή υπάρχει στο ψηφιακό αρχείο του Συνεταιρισμού. Η επιλογή αυτή έγινε καθώς πρόκειται για έναν άνθρωπο που κατά τη διάρκεια του βίου του απέδειξε ότι είχε πλήρη συνείδηση για τον υψηλό ρόλο που μπορεί να παίξουν οι Αγροτικοί Συνεταιρισμοί στην ανάπτυξη της υπαίθρου.
ΑΓΡΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΣ ΖΑΓΟΡΑΣ ΠΗΛΙΟΥ – «ΖΑΓΟΡΙΝ»